Bij de 20ste verjaardag van de zender Klara werd ons gevraagd een ‘verzoeknummer’ aan te vragen. Ik had er meer dan één. En ik gaf er meteen wat uitleg bij.
Beste Klara,
Bij jullie verjaardag mag natuurlijk de muziek van jullie naamgenote Clara niet ontbreken. Haar naam werd trouwens soms ook gespeld met een K.
Ik weet wel dat Klara, de zender, niet vernoemd is naar het 19de-eeuwse wonderkind Clara Wieck, later Clara Schumann. Als er al een betekenis achter moet zitten, zal het wel een verwijzing zijn naar KLA-ssieke RA-dio. Niettemin, op een zender met een ‘vrouwelijk’ klinkende naam mag de muziek van vrouwelijke componistes absoluut niet ontbreken – op een zender met een ‘mannelijk’ klinkende naam trouwens ook niet.
Aanvankelijk was dat zeker wel het geval. Ooit kreeg ik tijdens een informele babbel met een presentatrice te horen dat ik mij er maar bij neer moest leggen dat vrouwen nu eenmaal geen kwaliteitsvolle muziek gecomponeerd hebben. Jazeker, suste ze me, daar konden verzachtende omstandigheden voor worden ingeroepen, zoals geen degelijke opleiding gekregen, en geld- en tijdgebrek. De maatschappelijke omstandigheden waren er vroeger gewoonweg niet naar.
Maar ik legde mij niet neer bij dat oordeel, en begon enkele jaren geleden zelf een zoektocht. Ik ontdekte alleszins wél veel muziek van vrouwen, nog meer dan ikzelf voor mogelijk had gehouden, en bovendien ook echt mooie werken.
Ik nodigde mezelf uit bij Klara en riep een muzieksamensteller min of meer ter verantwoording. Waarom hoorden we toch zo weinig muziek van vrouwen op de radio? Altijd maar weer Bach, Mozart, Beethoven – de klassieke en dus mannelijke canon. Hij argumenteerde dat er te weinig opnames van werk van vrouwelijke componistes was, of toch geen goede opnames. Want musici zouden, overtuigd als ook zij zijn van de mindere kwaliteit van het werk van vrouwen, niet geïnteresseerd zijn. Ook al omdat ze menen dan het publiek er niet voor openstaat. Kortom, het sop was de kool niet waard.
Ook daar legde ik me niet bij neer. Wat een vooringenomenheid. Wat een onwetendheid. Lag daar dan geen opdracht voor musici, concertorganisatoren én een publieke omroep? Doorbreek toch die vicieuze cirkel!
Mijn zoektocht is drie jaar geleden uitgemond in een boek, Vrouw aan de piano. Ik kreeg de kans om het te komen voorstellen op antenne – waarvoor dank! En het moet gezegd: sindsdien horen we al veel meer vrouwelijke componistes op de radio. Ook in het programma van de genoemde presentatrice trouwens. Misschien is mijn zoektocht dus toch niet voor niks geweest.
De 200ste verjaardag van Clara Schumann, vorig jaar, heeft zeker geholpen. Voorts horen we nu ook geregeld Fanny Mendelssohn, maar ook nog iets minder bekende namen als Louise Farrenc, Lili en Nadia Boulanger, Mel Bonis, Cécile Chaminade, Germaine Tailleferre enzovoort.
En, beste mensen van Klara, hebben jullie al klachten gekregen van luisteraars dat die muziek op niks trekt? Nee, toch?
Nu vallen die namen nog op, ook omdat er nog vaak de nadruk op wordt gelegd dat het om vrouwen gaat. Da’s niet erg: het mag benadrukt worden, net om die achterstand in te halen. Een beetje positieve actie kan geen kwaad, integendeel. Ook al om jonge meisjes te overtuigen dat componeren geen ‘mannenzaak’ is.
Maar we zijn er pas als de programmatie van hun werk als vanzelfsprekend beschouwd wordt. Ik hoop dat Klara verder onbekende paden blijft verkennen. En dank jullie alvast voor deze – voorzichtige – correctie op de muziekgeschiedenis.
Tips of verzoeknummers voor jullie verjaardag gewenst? Kies maar uit mijn lijstje (www.vrouwaandepiano.be/bio/repertoire) van werken die ik als amateurpianiste zelf op mijn ‘repertoire’ heb staan.
En om het vooroordeel weg te nemen dat vrouwen enkel of voornamelijk kleinschalig werk schreven, zoals voor piano solo, liederen en kamermuziek, vergeet zeker ook niet het Pianokonzert opus 7 van Clara Schumann of de derde symfonie van Louise Farrenc (dat Scherzo!).
Gefeliciteerd met je verjaardag, Klara!
