Het toeval wil dat ik de afgelopen twee weken niet minder dan vijf voorstellingen zag die volledig of grotendeels gedragen werden door vrouwen. Met verhalen van, over en door vrouwen. Stuk voor stuk ijzersterke producties die ik als hoogtepunten van mijn concertseizoen beschouw. Wat een vakvrouwschap!
• Het begon met Woman at Point Zero in deSingel. De artistieke ploeg achter die productie bestaat uit vier vrouwen: Stacy Hardy (libretto), Laila Soliman (regie), Bushra El-Turk (compositie) en Kanako Abe (muzikale leiding). En daar houdt het eigenlijk niet mee op. De vijfde vrouw is de Egyptische schrijfster Nawal El Saadawi, wier boek over een van moord beschuldigde vrouw aan de basis ligt van deze voorstelling. Sopraan Dima Orsho (nummer zes) geeft stem aan het hoofdpersonage Firdaus, die zich in de gevangenis pas echt vrij voelt, verlost van alle mannen die haar haar leven lang uitgebuit hebben. Haar klankbord is mezzosopraan Carla Nahadi Babelegoto (nummer zeven). De keuze voor de vrouwelijke sleutelrollen werd ‘niet gemaakt om te tonen dat vrouwen ook kunnen wat in de operawereld vaak mannenwerk is’, merkt Klaas Coulembier in het programmaboek op, ‘maar wel omdat zij de logische en best geplaatste ‘vertellers’ zijn voor dit verhaal’. Schrijnend maar o zo sterk!
• Vervolgens ging het naar het Toneelhuis voor The Golden Stool or the Story of Nana Yaa Asantewaa. Inderdaad, geregisseerd door een man (Gorges Ocloo), maar het zijn de tien vrouwen op het podium die alle register opentrekken in een opzwepend eerbetoon aan een strijdbare Ghanese vrouw. Een van de vele vrouwen die in de plooien van de geschiedenis verdwenen, want ‘dappere vrouwen worden altijd vergeten, moordzuchtige mannen worden herinnerd’.
• Op Lunalia in Mechelen stelden Elise Caluwaerts (sopraan) en Marianna Shirinyan (piano) hun cd Alma voor, een bundeling van de slechts 17 overgeleverde werken van Alma Mahler. Liederen waarover haar echtgenoot Gustave in tranen was toen hij er eindelijk dan toch naar wilde kijken – notabene nadat hij haar als voorwaarde voor hun huwelijk verboden had nog langer te componeren. Op een recent ontdekt lied na kende ik al deze liederen al van een meer dan 20 jaar oude cd-opname – waar ik niet zo wild van was. Maar deze uitvoering kan me zeer bekoren!
• Eveneens op Lunalia presenteerde Lieselot De Wilde Figurine. Daarin gaat deze sopraan en muziektheatermaakster als het ware in dialoog met een bijzondere houten sculptuur van scenografe Mirella Weingarten (zie hier). Een inspiratiebron was de Ordo Virtutum van Hildegard von Bingen, waarin Lieselot De Wilde een muzikaal zelfportret van een vrouw zag. Maar in haar eigen ‘artistiek zelfportret’, waarin ze op een veelzijdige manier reflecteert over de vrouwelijke beeldvorming, dwaalt ze ver af van de middeleeuwse abdis. Eigenzinnig, origineel, beeldend!
• Ten slotte figureerde Hildegard von Bingen opnieuw – en deze keer iets explicieter – in de voorstelling van een nog erg jonge maakster. Aus den Visionen van mezzosopraan Herlinde Van de Straete is haar zeer mooi vormgegeven afstudeerproject aan het conservatorium waarvoor ze samenwerkte met contrabassiste Eline Cote. Voor hun ‘menselijke zoektocht naar het raakpunt tussen het hemelse en het aardse’ zetten deze twee muzikantes niet alleen verschillende instrumenten (inclusief de stem) in, maar ook diverse media. Noem het gerust een hedendaags ‘Gesamtkunstwerk’. Poëtisch, mooi, straf!
Positief en hoopvol
De eerste twee voorstellingen evenals de vierde zijn producties van Lod, de laatste van Transparant. Ik weet niet of het hun welbewuste politiek was om vrijwel exclusief vrouwen een podium te bieden. Soms begin ik te geloven/vrezen dat het een hype is – het voorbije jaar verschenen immers ook nogal wat cd’s met werk van vrouwelijke componistes. En eigen aan hypes is dat ze tijdelijk zijn…
Maar laten we toch maar positief en hoopvol gestemd blijven. Deze (vaak nog vrij jonge) vrouwen hebben bijzonder veel in hun mars. Hopelijk blijven ze definitief veel kansen krijgen. Deze recente voorstellingen verdienen volgend seizoen zeker herneming. En anders is het erg uitkijken naar meer.
